Beperkende detentiemaatregelen zetten vrij en vertrouwelijk verkeer tussen advocaat en cliënt ernstig onder druk
Nut en noodzaak voor het beperken van het aantal raadslieden dat rechtsbijstand verleent aan verdachten in de EBI of een afdeling voor intensief toezicht zijn onvoldoende onderbouwd. Datzelfde geldt voor het houden van visueel toezicht op EBI-gedetineerden en hun advocaten. Deze voorgenomen maatregelen zijn slechts gestoeld op incidenten en vormen een vergaande beperking op het recht op rechtsbijstand en vrij verkeer met een raadsman.
Dit laat de NOvA de minister voor Rechtsbescherming weten in een advies over de wijziging van de Penitentiaire beginselenwet in verband met aanvullende maatregelen tegen georganiseerde criminaliteit in detentie.
Maximaal twee rechtsbijstandsverleners
Om te voorkomen dat een gedetineerde de contactmogelijkheden met de buitenwereld gebruikt voor het plegen of voorbereiden van ernstige misdrijven, wil de minister voor Rechtsbescherming dat deze contactmogelijkheden worden beperkt of dat daarop verscherpt toezicht plaatsvindt. Ook tussen de gedetineerde en een advocaat. De minister wil het aantal rechtsbijstandsverleners dat toegang heeft tot de gedetineerde beperken tot twee. Dat is in strijd met onder meer het recht op vrije advocaatkeuze. Daarnaast wil hij het mogelijk maken om gesprekken tussen advocaten en gedetineerden in bepaalde gevangenisregimes visueel op te nemen. Dit staat op gespannen voet met de vereiste vertrouwelijkheid waarbinnen het gesprek tussen advocaat en cliënt moet kunnen plaatsvinden.
Taskforce Bescherming tegen ondermijning
De NOvA laat weten dat veruit de meeste advocaten hun werk op integere wijze doen. Door het uitvergroten van incidenten zou een ander beeld kunnen ontstaan, namelijk dat hiervan op grote schaal sprake is. De NOvA bestrijdt dit en meent dat politiek niet bedreven zou moeten worden op incidenten. Dit doet geen recht aan de integere wijze waarop advocaten hun beroep uitoefenen.
Het voorgaande wil niet zeggen dat er niet ook voor de advocatuur een opgave bestaat om te zorgen dat men bestand is tegen druk en dreiging die kan worden uitgeoefend door (onder meer) de georganiseerde misdaad. Eind 2021 heeft de NOvA daarom de Taskforce Bescherming tegen ondermijning opgericht. Hiermee wil de NOvA de bewustwording van risico's die met de beroepsuitoefening van advocaten kunnen samenhangen vergroten en de weerbaarheid en veiligheid van advocaten – en daarmee uiteindelijk de rechtsstaat – versterken.
Adequate bijstand onder druk
Alhoewel de NOvA onderkent dat het noodzakelijk kan zijn om tegen bepaalde verdachten van ‘de buitencategorie’ maatregelen te kunnen treffen die waarborgen dat zij hun criminele handelen niet kunnen voortzetten tijdens detentie, moet tegelijkertijd niet uit het oog verloren worden dat het hier om een buitencategorie gaat. Dat maakt ook dat zeer terughoudend omgesprongen moet worden met het invoeren van generieke wetgeving en maatregelen die ook nog eens zeer diep ingrijpen op mensenrechten en het recht op rechtsbijstand, om dit doel te bereiken. Adequate bijstand komt op dit moment steeds meer onder druk te staan. Dat is schadelijk, ook voor de legitimiteit van het strafproces. De NOvA vraagt haar advies in acht te nemen en te betrekken bij het verdere wetgevingsproces.
Meer informatie
- Wetgevingsadvies NOvA / adviescommissie strafrecht (3 januari 2023)
- Internetconsultatie Maatregelen tegen georganiseerde criminaliteit vanuit detentie (7 december 2022)
- Zie hieronder de uitzending van EenVandaag (25 januari 2023):