Voorgesteld ‘cliëntenplafond’ in strijd met vrije advocaatkeuze
Het voorstel om het aantal gedetineerden in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) en op de Afdelingen Intensief Toezicht (AIT) aan wie een advocaat rechtsbijstand mag verlenen te beperken, is in strijd met het internationale recht om zelf een advocaat te kunnen kiezen. Dat stelt de NOvA in reactie op de Tweede Kamermotie die de regering oproept een ‘cliëntenplafond’ in te stellen.
De indieners van de motie verzoeken de regering te onderzoeken of een beperking ingevoerd kan worden van het aantal EBI- en AIT-gedetineerden dat één advocaat mag bijstaan. Hiermee wordt beoogd om voortgezet crimineel handelen van gedetineerden in de EBI/AIT te voorkomen, omdat een maximaal aantal gedetineerde cliënten per advocaat het risico op communicatie met de buitenwereld zou verkleinen.
Internationaal rechtsprincipe
Hoewel de NOvA het achterliggende doel niet bestrijdt, vindt de beroepsorganisatie dat het voorstel in strijd is met het recht op vrije advocaatkeuze. Iedereen heeft het recht om zelf een advocaat te kiezen, of deze nu al meer cliënten in de EBI/AIT heeft of niet. Dit rechtsprincipe van vrije advocaatkeuze is internationaal verankerd in onder meer het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens, het Internationale Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.
NOvA ontraadt motie
Een cliëntenplafond voor advocaten binnen de EBI/AIT lijkt op papier een veiligheidsmaatregel, maar is dat niet. Een cliëntenplafond leidt niet alleen tot een inbreuk op fundamentele rechten van verdachten, maar levert het ook risico’s op voor rechtsgelijkheid en een effectieve verdediging. Dit beperkt het recht op adequate rechtsbijstand en daarmee een eerlijk proces. Daarnaast zorgt het praktisch gezien voor verstoring van processen, verlies aan kwaliteit en een overbelasting van de strafrechtketen. De NOvA ontraadt daarom invoering van de in de motie voorgestelde maatregel.
Maatwerk ontbreekt
Net als bij de beoogde invoering van generiek cameratoezicht op advocaat-cliëntgesprekken in de EBI/AIT heeft de NOvA bovendien bezwaar tegen het generieke karakter van het voorstel. Het betreft geen maatwerk, waar de NOvA voorstander van is, maar een veel te verstrekkende algemene maatregel die justitiabelen het recht op vrije advocaatkeuze onmogelijk maakt.
Penitentiaire beginselenwet
De onderzoeksmotie is ingediend in het kader van het wetsvoorstel tot wijziging van de Penitentiaire beginselenwet. Op 4 februari 2025 heeft de Tweede Kamer ingestemd met dit wetsvoorstel, dat niet alleen generiek cameratoezicht op advocaat-cliëntgesprekken in de EBI/AIT regelt, maar ook een standaard maximum van twee rechtsbijstandsverleners voor gedetineerden in deze regimes. Op 8 juli 2025 behandelt de Eerste Kamer het wetsvoorstel. Demissionair staatssecretaris Struycken zal separaat op onderhavige Tweede Kamermotie reageren.
Lees ook:
- Wijziging Penitentiaire beginselenwet: ‘niet ten koste van alles’ (Boom Strafblad, 1 juli 2025)
- Wetgevingsadvies NOvA inzake uitvoering motie over beperking aantal gedetineerden dat een advocaat mag bijstaan (NOvA, 6 mei 2025)
- Advies m.b.t. uitvoering motie over beperking aantal gedetineerden dat een advocaat mag bijstaan in de EBI en AIT (RJS, 20 mei 2025)
- NOvA pleit voor individuele beoordeling bij cameratoezicht (NOvA, 21 januari 2025)