Intensivering rechtsbijstand bij strafbeschikking belangrijk en urgent
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft aangegeven verdachten van bepaalde misdrijven vaker een strafbeschikking op te leggen in plaats van een zaak voor de rechter te brengen. De Nederlandse orde van advocaten (NOvA) vraagt nadrukkelijk aandacht voor het belang van de intensivering van het recht op rechtsbijstand rondom de strafbeschikking.
Karin de Lange, bestuurder van de NOvA, is op 26 maart namens de algemene raad samen met OM, de Politie en de Raad voor de rechtspraak gast tijdens een rondetafelgesprek met de vaste Kamercommissie Justitie en Veiligheid. Daar zal zij vragen van Kamerleden beantwoorden over de inzet van de strafbeschikking en de rechtsbescherming van verdachten. Ten behoeve hiervan diende de NOvA een position paper in waarin wordt benadrukt wat het belang is van de bijstand door een advocaat in relatie tot de strafbeschikking, en welke stappen de wetgever moet zetten om tot een betere borging daarvan te komen.
De OM-strafbeschikking is een instrument waarmee de officier van justitie zonder rechterlijke tussenkomst straffen of maatregelen kan opleggen aan verdachten van overtredingen of misdrijven waar volgens de wet maximaal zes jaar gevangenisstraf op staat. Deze mogelijkheid is in 2008 ingevoerd met de Wet OM-afdoening.
De NOvA spant zich al lange tijd ervoor in om rechtsbijstand bij strafbeschikkingen beter te waarborgen. In de loop der jaren zijn mede naar aanleiding daarvan enkele maatregelen genomen om de rechtsbijstand te verbeteren. Zo werd het beleid aangepast zodat het direct betalen van strafbeschikkingen, waarbij de mogelijkheid van verzet vervalt, alleen nog kan wanneer een advocaat bij de zaak betrokken is. Sinds 2021 bestaat er ook een door de overheid gefinancierd standaardconsult voor personen die een strafbeschikking of oproepbrief voor een OM-hoorzitting thuis ontvangen. Het gebruik hiervan blijft beperkt, vermoedelijk door een gebrek aan bekendheid en duidelijke communicatie.
Recentelijk heeft het OM nieuwe beleidsplannen gepresenteerd om strafbeschikkingen bij veelvoorkomende vermogensdelicten vaker in te zetten. Hiermee borduurt het OM voort op een bestaande wettelijke mogelijkheid. De mogelijkheid om buiten de rechter om een zaak af te doen kan voor de verdachte voordelen bieden, mits de waarborgen op orde zijn en de verdachte zijn of haar rechten kan uitoefenen. Advocaten spelen hierbij een cruciale rol door de verdachte te informeren en adviseren.
In dat verband staat de NOvA in haar position paper ook stil bij het wetsvoorstel ‘Versterking rechtsbijstand in het strafproces’ dat momenteel onderwerp is van advisering door de Raad van State. Dit voorstel beoogt onder meer de rechtsbijstand voor aangehouden verdachten te verbeteren door in meer gevallen automatisch recht op kosteloze bijstand te bieden, zowel voorafgaand aan de uitvaardiging van een strafbeschikking als voor verdachten in vrijheid. Dit is een belangrijke stap om te verzekeren dat verdachten goed geïnformeerd zijn en hun rechten kunnen effectueren.
Aandacht is ten slotte nodig voor de positie van het slachtoffer, die bij een afdoening middels een strafbeschikking in veel gevallen buiten spel staat. Ook hier gaat de NOvA in het position paper op in.
Meer informatie
Position paper NOvA rondetafelgesprek strafbeschikkingen (26 maart 2025)