21-03-2022
Robert Crince le Roy oud - algemeen deken NOvA
"Rechtsstaat – Stand Firm"
“Wie fundamentele rechten van individuen wil opofferen aan het belang van de gemeenschap overschrijdt de Rubicon”, aldus Hirsch Ballin.
Bij de Grondwetsherziening van 1983 zijn in de artikelen 18-23 de sociale grondrechten in de Grondwet opgenomen. Het merendeel ervan bevat opdrachten aan de overheid of wetgever om daartoe (bij wet) de nodige voorwaarden te scheppen. Artikel 18, eerste lid, van de Grondwet luidt: “Ieder kan zich in rechte en administratief beroep doen bijstaan”. Hoewel geplaatst onder de sociale grondrechten is dit in dit artikellid neergelegde beginsel een klassiek recht en bevat het een door de overheid te respecteren recht.
Aan de burger kan dus niet worden geweigerd zich juridisch te laten bijstaan in een procedure waarin geschillen worden beslecht. Bijstand en vertegenwoordiging zijn echter begrippen die uit elkaar moeten worden gehouden**. Dienstverlening door advocaten is de laatste decennia sterk verbreed en omvat zowel bijstand als vertegenwoordiging. Wat betekent dat voor het toepassingsbereik van het vaak gebezigde ‘Iedereen heeft recht op een advocaat’? Ook of juist vooral nu naar aanleiding van de sanctiewetgeving door de EU gericht tegen Rusland en Russische sleutelfiguren en entiteiten. Dit roept vragen op.
Kunnen advocaten bijvoorbeeld in het geval van (verplichte) procesvertegenwoordiging, al dan niet na aanwijzing door de deken ex artikel 13 Advocatenwet, (blijven) optreden voor partijen die het onderwerp uitmaken van deze sanctiewetgeving? En kunnen Russische partijen die niet door de sanctiewetgeving worden getroffen (blijven) rekenen op bijstand door een advocaat? Dit met een beroep op de Grondwet, en (de ruimere bescherming van) het EVRM en het IVBPR (eerlijk proces).
Juist een tijd als deze rechtvaardigt een diepgaande gedachtenvorming over de rol en positie van de advocaat in de rechtsstaat. De Nederlandse orde van advocaten gaat hierover het gesprek met de balie aan. U hoort daar binnenkort meer over, maar ik nodig u nu al van harte uit actief aan dat gesprek deel te nemen. Met vragen over de sanctiewetgeving en uw praktijkoefening kunt u terecht bij het Informatiepunt voor advocaten van de NOvA.
* Hirsch Ballin, E. (2011). De rechtsstaat: wachten op een nieuwe dageraad? Nederlands Juristenblad, 86 (2), 71-73
** Mr. W.H.B. den Hartog Jager, Serie Burgerlijk Proces & Praktijk, aantekening 16