Sanctieregelgeving
Naar aanleiding van de invasie van Rusland in Oekraïne heeft de Europese Unie (EU) in hoog tempo de grootste sanctiepakketten uit de Europese geschiedenis aangenomen. In korte tijd zijn allerlei sancties tegen Rusland opgelegd die in de eerste plaats Russische bedrijven en personen zelf raken. De ontstane situatie heeft echter ook grote gevolgen voor de advocatuur in Nederland. Op deze webpagina biedt de NOvA actuele en praktische informatie over de sanctieregels.
Actualiteiten
- Brief BuZA “planning modernisering van het Nederlandse sanctiestelsel (7 februari 2024)
- Brief BuZa Stand van zaken Sanctienaleving en Handhaving (21 april 2023)
- Sancties in ontwikkeling en modernisering Sanctiewet (TvS&O) (1 april 2023)
- Conclusies Europese Raad (23 maart 2023)
- Addendum bij Leidraad Financiële Sanctieregelgeving (ministerie van Financiën) (6 maart 2023)
- Q&A’s 10de sanctiepakket tegen Rusland (25 februari 2023)
- FAQ’s van de Europese Commissie over de EU-verordeningen 833/2014 en 269/2014 (13 januari 2023)
- FAQ van de Europese Commissie over art.5n Verordening 833/2014 (21 december 2022)
- Sanctieregelgeving – ‘A clash between the rule of law and the rule of the gun’ (Advocatenblad nr. 09) (november 2022)
- Brief BuZa Modernisering van het Nederlandse sanctiestelsel (4 november 2022)
- Brief BuZa Stand van zaken sanctienaleving (4 november 2022)
- FAQ’s van Europese Commissie over de verlening van diensten (26 oktober 2022)
- Uitbreiding sanctiepakket 6 oktober 2022 – verbod op juridische diensten (12 oktober 2022)
- Addendum bij Leidraad Financiële Sanctieregelgeving (ministerie van Financiën) (17 augustus 2022)
- FAQ’s van Europese Commissie over de interpretatie van EU-verordening nr. 269/2014 (26 juli 2022)
- Uitleg door ministerie van Buitenlandse Zaken van begrip ‘verlening van juridische diensten’ in art. 4 lid 1 onder b Vo. 269/2014 (22 juli 2022)
- Beantwoording vragen SP over 'het Kremlin aan de Zuidas' (15 juli 2022)
- CPO webinar presentatie ‘Juridische implicaties van de sancties tegen Rusland’ (7 juli 2022)
- Geconsolideerde FAQ’s van Europese Commissie over de uitvoering en interpretatie van EU-verordeningen nr. 833/2014 en nr. 269/2014 (24 juni 2022)
- CCBE & ELF webinar 'Ukraine and EU sanctions: the role of the legal profession' (15 juni 2022)
- Brief NOvA, NBA en KNB categorisch ontheffingsverzoek aan ministerie van Buitenlandse Zaken (3 juni 2022)
- Voorstel Europese Commissie om schending van beperkende EU-maatregelen toe te voegen aan lijst van EU-misdrijven (25 mei 2022)
- Kamerbrief Rapport van de nationaal coördinator sanctienaleving en handhaving (13 mei 2022)
- Rapport van de nationaal coördinator sanctienaleving en handhaving (12 mei 2022)
- Beantwoording vragen van de leden Minhas, Heinen en Brekelmans over het bericht 'Sanctie-experts: Nederland niet doeltreffend met opsporen Russisch vastgoed' (12 mei 2022)
- Beantwoording vragen van de leden Klaver, Van der Lee (beiden GroenLinks) en Omtzigt (Omtzigt) over de stroperige implementatie van sancties in Nederland (12 mei 2022)
- Stef Blok benoemd tot Nationaal Coördinator Sanctienaleving en Handhaving (4 april 2022)
Jurisprudentie
- ECLI:NL:HR:2024:922 (21 juni 2024), als vervolg op de Tussenuitspraak Hoge Raad (19 april 2024)
- Uitspraak Gerechtshof Amsterdam over voorrang sanctiebepalingen boven contractuele afspraken (16 mei 2023)
- Uitspraak Landgericht Berlin (Duitsland) met de verwijzingingsuitspraak met prejudiciële vragen terzake notaris en verbod op het verlenen van juridische diensten (23 februari 2023)
- Uitspraak Rechtbank Amsterdam (voorzieningenrechter) over gebod om Russische bank toe te laten tot vergadering van certificaathouders en toewijzing stemrecht (6 september 2022)
- Uitspraak Hof van Discipline over aanwijzing ex artikel 13 Advocatenwet (18 augustus 2022)
- Uitspraak Europees Gerecht (Grote kamer) over toelaatbaarheid sancties (27 juli 2022)
- Uitspraak Rechtbank Amsterdam (voorzieningenrechter) verbod op trekken en uitbetalen bankgaranties (9 juni 2022)
- Uitspraak Rechtbank Limburg, ECLI:NL:RBLIM:2019:1484, 04/990001-09 (rechtspraak.nl) (18 februari 2019)
Vanuit de NOVA
Overige relevante informatie
Overzicht sanctiepakketten
Inleiding |
Veertiende sanctiepakket (24 juni 2024) |
Dertiende sanctiepakket (23 februari 2024) |
Twaalfde sanctiepakket (18 december 2023) |
Elfde sanctiepakket (23 juni 2023) |
Tiende sanctiepakket (24 februari 2023) |
Negende sanctiepakket (16 december 2022) De bestaande en nieuwe maatregelen zijn geenszins gericht tegen de handel in landbouwproducten en levensmiddelen, waaronder tarwe en meststoffen, tussen derde landen en Rusland. De EU is vastberaden voedselonzekerheid in de wereld te voorkomen en bestrijden. Daarom is er besloten voor op de lijst geplaatste personen die, voordat ze op de lijst werden gezet, een belangrijke rol speelden in de internationale handel in landbouw- en voedselproducten, waaronder tarwe en meststoffen, een afwijking in te voeren van de bevriezing van tegoeden en het verbod op de beschikbaarstelling van tegoeden en economische middelen. Dit moet verstoringen in de betalingskanalen voor landbouwproducten voorkomen. De EU voegt nog eens twee Russische banken toe aan de lijst van entiteiten waarvan de tegoeden worden bevroren. Ook wordt de Russische Regionale Ontwikkelingsbank op de lijst gezet van entiteiten die eigendom zijn van of onder zeggenschap staan van de Russische staat en waarvoor een volledig verbod op transacties geldt. De EU wil ook de systematische, internationale campagne van desinformatie en informatiemanipulatie van de Russische Federatie, die bedoeld is om haar buurlanden en de EU en haar lidstaten te destabiliseren, tegengaan. Daarom heeft de EU de eerste stappen gezet om de uitzendlicenties van nog eens 4 mediakanalen op te schorten: NTV/NTV Mir, Rossiya 1, REN TV en Pervyi Kanal. Deze kanalen staan onder permanente directe of indirecte controle van de leiding van de Russische Federatie. Zij worden door de Russische Federatie gebruikt voor haar continu en gecoördineerde stroom aan desinformatie en oorlogspropaganda, waarmee ze de Russische agressie legitimeert en de steun voor Oekraïne ondermijnt. In overeenstemming met het Handvest van de grondrechten weerhouden de maatregelen er deze mediakanalen en hun personeel niet van om zich in de EU met andere dan omroepactiviteiten bezig te houden, zoals met onderzoek en interviews. De EU breidt het verbod op nieuwe investeringen in de Russische energiesector uit door ook nieuwe investeringen in de Russische mijnbouw te verbieden. Dit verbod zal niet gelden voor het delven en winnen van bepaalde kritieke grondstoffen. Vanaf 16 december 2022 zal het voor onderdanen van de EU verboden zijn om functies te bekleden in de bestuursorganen van alle in Rusland gevestigde rechtspersonen, entiteiten of lichamen die eigendom zijn of onder zeggenschap staan van de Russische staat. Naast deze economische sancties nam de EU ook een breed pakket aan individuele sancties aan. Een zeer groot aantal personen en entiteiten wordt op de sanctielijst geplaatst. |
Achtste sanctiepakket (6 oktober 2022) Op het gebied van handel breidt de EU het invoerverbod op uit Rusland afkomstige of uitgevoerde staalproducten uit. Er komen verdere invoerbeperkingen voor houtpulp en papier, sigaretten, kunststoffen en cosmetische producten, en voor elementen die in de juwelenindustrie worden gebruikt, zoals stenen en edelmetalen, waaruit Rusland grote inkomsten haalt. Ook worden de verkoop, levering, overbrenging en uitvoer van extra goederen die in de luchtvaartsector worden gebruikt, beperkt. Het nieuwe pakket voorziet voorts in: - Sancties tegen personen en entiteiten die betrokken waren bij de organisatie van illegale "referenda", vertegenwoordigers van de defensiesector, en bekende personen die desinformatie over de oorlog verspreiden. De EU verruimde ook de criteria voor de plaatsing van namen op de sanctielijst om ook degenen die het mogelijk maken EU-sancties te omzeilen te kunnen aanpakken; |
Zevende sanctiepakket (21 juli 2022) Met dit 'onderhouds- en aanpassingspakket' worden eerdere sanctiepakketten verlengd tot begin 2023 (en dient de implementatie te worden versterkt) en komt er een nieuw verbod op de directe of indirecte aankoop, invoer en doorvoer van goud, dat van oorsprong afkomstig is uit Rusland en daarna van Rusland naar de EU of derde landen is uitgevoerd. Het verbod geldt ook voor juwelen. De vrijstelling voor transacties voor landbouwproducten en voor de doorvoer van olie naar derde landen wordt voortgezet, teneinde de dreigende wereldwijde voedselcrisis te doorstaan. Het is nu aan Rusland om te stoppen met het bombarderen van de Oekraïense velden en silo's en om de blokkade van de havens aan de Zwarte Zee op te heffen. Daarnaast komt er een uitbreiding van de lijst van aan controle onderworpen goederen die kunnen bijdragen tot de militaire en technologische versterking van Rusland, of tot de ontwikkeling van zijn defensie- en veiligheidssector. Dit zorgt voor strengere uitvoercontroles op technologie voor tweeërlei gebruik en geavanceerde technologie. Ook wordt het toegangsverbod tot havens uitgebreid naar sluizen om de omzeiling van sancties te voorkomen en wordt het verbod op het aanvaarden van deposito's verruimd, zodat het ook geldt voor rechtspersonen, entiteiten en lichamen die in derde landen zijn gevestigd en waarin Russische onderdanen, of natuurlijk personen die in Rusland verblijven een meerderheidsbelang hebben. Om deposito's te aanvaarden voor niet aan beperkingen onderworpen grensoverschrijdende handel, moeten de bevoegde nationale autoriteiten nu eerst toestemming geven. Verder verduidelijkt de EU de bestaande maatregelen onder meer op het gebied van overheidsopdrachten, luchtvaart en justitie. Zo wordt bijvoorbeeld het verbod op transacties met Russische overheidsinstanties enigszins gewijzigd om de toegang tot de rechter te waarborgen. Naast economische sancties voegt de EU nieuwe personen en entiteiten toe aan de sanctielijst, en verstrengt hij de rapportageverplichtingen. De aan sancties onderworpen personen moeten nu hun vermogen aangeven, zodat het eenvoudiger wordt hun tegoeden in de EU te bevriezen. De EU staat achter Oekraïne en zal de algehele economische, militaire, sociale en financiële veerkracht van Oekraïne krachtig blijven ondersteunen, onder meer met humanitaire hulp. Het internationaal humanitair recht, onder meer inzake de behandeling van krijgsgevangenen, moet worden geëerbiedigd. Oekraïners, en vooral kinderen, die onder dwang naar Rusland zijn overgebracht, moeten onmiddellijk veilig kunnen terugkeren. Rusland, Belarus en alle verantwoordelijken voor oorlogsmisdrijven en de andere zeer ernstige strafbare feiten, zullen overeenkomstig het internationaal recht ter verantwoording worden geroepen. |
Zesde sanctiepakket (3 juni 2022) In dit pakket met meer economische sancties beperkt de EU het vermogen van het Kremlin om de oorlog te financieren. Door de invoer van Russische olie in de EU te verbieden, snijdt de EU een enorme bron van inkomsten voor Rusland af. De EU sluit nog meer belangrijke Russische banken uit van het internationale betalingssysteem Swift. De EU legt sancties op aan de verantwoordelijken voor de wreedheden in Boetsja en Marioepol en verbiedt meer actoren die disinformatie verspreiden en actief bijdragen aan de oorlogspropaganda van president Poetin. De EU breidt de lijst uit van personen en entiteiten voor wie uitvoerbeperkingen gelden voor goederen en technologie voor dual use. Voorts heeft de EU besloten sancties op te leggen aan andere personen en entiteiten. Tot slot verbiedt de EU het aanbieden van diensten op het gebied van accountancy-, audit-, met inbegrip van wettelijke controle, boekhoudkundige of belastingadviesdiensten, zakelijk en managementadvies of diensten in verband met public relations aan Rusland. |
Vijfde sanctiepakket (8 april 2022) In dit sanctiepakket is onder meer een verbod opgenomen om te voorzien in de registratie, een statutaire zetel, een zakelijk of administratief adres en beheersdiensten te verstrekken aan een trust. Het gaat hier om een Angelsaksische rechtsvorm en niet om een trustkantoor waar DNB een vergunning voor afgeeft. Verder geldt een verbod op aankoop, invoer of overdracht van steenkool uit Rusland naar de EU vanaf augustus 2022 en een verbod op de toegang tot EU-havens voor schepen onder Russische vlag. |
Vierde sanctiepakket (15 maart 2022) In dit sanctiepakket worden alle transacties met bepaalde staatsbedrijven en de verlening van kredietbeoordelingsdiensten aan Russische personen of entiteiten te verboden. Ook is de lijst van personen uitgebreid tegen wie sancties zijn ingesteld. Verder is het verboden om nieuwe investeringen te doen in de Russische energiesector, en zijn verregaande uitvoerbeperkingen opgelegd voor materiaal, technologie en diensten voor die sector. En er zijn verdere handelsbeperkingen ingevoerd voor ijzer en staal en voor luxegoederen. |
Derde (deel 3) sanctiepakket (9 maart 2022) In dit sanctiepakket worden maatregelen getroffen tegen de Belarussische financiële sector. De EU sluit een aantal Belarussische banken af van het betaalsysteem SWIFT. Ook worden transacties in verband met het beheer van reserves en activa van de centrale bank van Belarus worden verboden. Verder geldt een verbod op onder meer het aanvaarden van deposito's van meer dan € 100 000 van onderdanen of inwoners van Belarus. Daarnaast wordt het verstrekken van eurobankbiljetten aan Belarus verboden. Verder heeft de Europese Raad, voor de correcte uitvoering van de sancties, het begrip ‘effecten’ verduidelijkt, zodat ook cryptoactiva daaronder vallen. |
Derde (deel 2) sanctiepakket (2 maart 2022) In dit sanctiepakket sluit de EU zeven Russische banken uit van het betaalsysteem SWIFT. Dit verbod treedt in werking op de tiende dag na de bekendmaking in het Publicatieblad van de EU. Daarnaast is verboden het verkopen, leveren, overdragen of uitvoeren van eurobankbiljetten aan of naar Rusland of natuurlijke personen, rechtspersonen, entiteiten of lichamen in Rusland, met inbegrip van de regering en de centrale bank van Rusland, of voor gebruik in Rusland. Verder is het niet toegestaan om te investeren in, deel te nemen in of anderszins bij te dragen aan door het Russische fonds voor directe investeringen medegefinancierde projecten. |
Derde (deel 1) sanctiepakket (28 februari 2022) In dit sanctiepakket zijn transacties verboden met de Russische Centrale Bank of met rechtspersonen, entiteiten of lichamen die handelen namens of op aanwijzing van de Russische Centrale Bank. |
Tweede sanctiepakket (25 februari 2022) In dit sanctiepakket heeft de EU sancties opgelegd aan president Poetin en buitenlandminister Lavrov en is een aanvullend pakket individuele en economische sancties aangenomen, die ook betrekking hebben op Belarus. |
Eerste sanctiepakket (23 februari 2022) De beperkende maatregelen omvatten een bevriezing van tegoeden en een verbod op het ter beschikking stellen van middelen aan de personen en entiteiten op de lijst. Ook zijn er beperkingen op economische betrekkingen met de regio’s Donetsk en Loehansk naar en vanuit de EU. Die voorzien met name in een verbod op de invoer van goederen uit Donetsk en Loehansk, in beperkingen op handel en investeringen die verband houden met bepaalde economische sectoren, in een verbod op het verlenen van toeristische diensten, en in een verbod op de uitvoer van bepaalde goederen en technologieën. Verder is een sectoraal verbod ingesteld op de financiering van de Russische Federatie, haar regering en haar centrale bank. De toegang van de Russische staat en regering tot de kapitaal- en financiële markten en diensten in de EU is beteugeld met als doel om de financiering van escalerend en agressief beleid te beperken. De EU heeft bij dit sanctiepakket aangegeven klaar te staan om, zo nodig, snel nog strengere politieke en economische sancties aan te nemen. |
Sanctieregelgeving
- WED (met name art. 13) wetten.nl - Regeling - Wet op de economische delicten - BWBR0002063 (overheid.nl), 1 juli 2023
- Nationale sanctielijst terrorisme (Nationale sanctielijst terrorisme | Rapport | Rijksoverheid.nl), 19 april 2023
- Wwft: wetten.nl - Regeling - Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme - BWBR0024282 (overheid.nl), 1 november 2022
- Verordening (EU) nr. 1904/2022 van de Raad van 6 oktober 2022 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren
- Verordening (EU) nr. 1273/2022 van de Raad van 21 juli 2022 betreffende beperkende maatregelen met betrekking tot acties die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen
- Verordening (EU) nr. 2022/328 van de Raad van 25 februari 2022 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 833/2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren (PbEU 2022, L 49)
- Sanctieregeling terrorisme 2007-II wetten.nl - Regeling - Sanctieregeling terrorisme 2007-II - BWBR0023131 (overheid.nl), 2 november 2019
- Verordening (EU) nr. 833/2014 van de Raad van 31 juli 2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren (PbEU 2014, L 229)
- Verordening (EU) nr. 692/2014 van de Raad van 23 juni 2014 betreffende beperkingen op de invoer in de Unie van goederen van oorsprong uit de Krim of Sebastopol, als antwoord op de illegale inlijving van de Krim en Sebastopol (PbEU 2014, L 183)
- Sanctieregeling terrorisme 2007 wetten.nl - Regeling - Regeling toezicht Sanctiewet 1977 - BWBR0018806 (overheid.nl), 9 mei 2014
- Regeling toezicht Sanctiewet 1977 wetten.nl - Regeling - Regeling toezicht Sanctiewet 1977 - BWBR0018806 (overheid.nl), 9 april 2014
- Verordening (EU) nr. 269/2014 van de Raad van 17 maart 2014 betreffende beperkende maatregelen met betrekking tot acties die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen
- Sanctiewet 1977