Sanctieregelgeving – ‘A clash between the rule of law and the rule of the gun’

Naar aanleiding van de invasie van Rusland in Oekraïne heeft de Europese Unie in hoog tempo de grootste sanctiepakketten uit de Europese geschiedenis aangenomen. Deze sancties tegen Rusland hebben gevolgen voor de juridische dienstverlening in Nederland.

Door de complexiteit van de sanctieregelingen en de veelheid aan sancties die over de EU-lidstaten is uitgestort, is correcte naleving geen eenvoudige taak. Bovendien heeft naleving van de sancties voor de Nederlandse advocatuur een dubbele dimensie vanwege de rol van advocaten binnen de democratische rechtsstaat. Advocaten moeten enerzijds - in vrijheid - adequaat bijstand kunnen verlenen aan cliënten en de beroepsregels naleven, anderzijds moeten ook zij de sancties naleven. Daarnaast is de reikwijdte van beperkende maatregelen niet altijd even helder, ook omdat omzeilingsverboden aan de orde kunnen zijn en de strekking van maatregelen in acht moet worden genomen.

In het belang van de advocaat en (de toegang tot het recht voor) rechtzoekenden heeft de NOvA de afgelopen periode achter de schermen herhaaldelijk overleg gevoerd met de betrokken departementen om helderheid te krijgen over verschillende aspecten van de sanctieregelgeving.

Reikwijdte van beperkende maatregelen en voorwaarden waaronder juridische dienstverlening is toegestaan
De juridische dienstverlening die noodzakelijk is voor de verdediging of vertegenwoordiging van (een) gesanctioneerde (Russische) (rechts)perso(o)n(en) en met hen verbonden (rechts)perso(o)n(en) in het kader van of in verband met een rechtsgeding, daaronder begrepen de juridische dienstverlening die noodzakelijk is voor het bepalen van een ontheffing van EU-sancties, is toegestaan. Over de reikwijdte en gevolgen van het huidige, achtste sanctiepakket voert de NOvA nog overleg met de departementen.

‘Meldplicht’ van artikel 8
Onder de ‘meldplicht’ van artikel 8 [2] valt niet de informatie van of over een gesanctioneerde cliënt waarvan de advocaat uit hoofde van zijn beroepsuitoefening kennis neemt en die noodzakelijk is voor de verdediging of vertegenwoordiging van de gesanctioneerde cliënt in het kader van of in verband met een rechtsgeding, daaronder begrepen informatie die noodzakelijk is voor het bepalen van de rechtspositie of voor het instellen of vermijden van een rechtsgeding.

Mogelijkheden om uit bevroren tegoeden redelijke kosten betaald te krijgen
Een advocaat kan bij het ministerie van Financiën een verzoek indienen om toestemming te krijgen voor het vrijmaken (‘ontvriezen’) van middelen om de door hem redelijk gemaakte kosten vergoed te krijgen. Bij de beoordeling van een dergelijk verzoek kan het ministerie van Financiën als voorwaarde stellen dat de deken van de orde in het arrondissement alwaar de verzoekende advocaat kantoor houdt per betaling bevestigt aan de betrokken bank: a) de redelijkheid van deze gemaakte kosten; en b) dat de verzoekende advocaat op goede gronden heeft geoordeeld dat de door hem geleverde juridische dienst – waarvoor de redelijke kosten zijn gemaakt en de vrijgave wordt verzocht – buiten de werking van het verbond van artikel 2 lid 2 [2] valt.

Reikwijdte van het begrip ‘met hen verbonden (rechts)personen’
Bij ‘met hen verbonden (rechts)personen’ is het van belang om te bepalen of er sprake is van een eigendoms- of zeggenschapsrelatie met de gesanctioneerde entiteit in kwestie [3].

Reikwijdte van de nieuwe verbodsbepaling artikel 5 quindecies, tweede lid
De nieuwe verbodsbepaling artikel 5 quindecies, tweede lid [4] ziet niet op natuurlijke personen.

Meer informatie
Via advocatenorde.nl/dossiers/sanctieregelgeving en social media houdt de NOvA u geïnformeerd over de (invoering van nieuwe) sanctieregelgeving en de gevolgen voor de advocatuur. Daarnaast worden de antwoorden op de veelgestelde vragen regelmatig geüpdatet. Bekijk ook de informatie over de Wwft, waaronder de geactualiseerde Wwft-handleiding van de NOvA.

[1] “War has returned to Europe. (…) This is a clash between the rule of law and the rule of the gun.” Dit zijn de woorden van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, in haar speech in Brussel op 1 maart 2022.
[2] Van Verordening (EU) nr. 269/2014 van de Raad van 17 maart 2014 betreffende beperkende maatregelen met betrekking tot acties die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van de Oekraïne ondermijnen of bedreigen.
[3] Voor de uitleg van het begrip ‘met hen verbonden (rechtspersonen)’ wordt verwezen naar de antwoorden bij vragen 1 en 2 van FAQ’s van de Europese Commissie van 10 oktober 2022 met betrekking tot ‘Asset freeze and prohibition to make funds and economic resources available’.
[4] Van Verordening (EU) nr. 833/2014 van de Raad van 31 juli 2014 betreffende de beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren.
[5] Zie bijvoorbeeld Algemene Leidraad Wet ter voorkoming van witwassen en financiering terrorisme en Sanctiewet, Ministerie van Financiën, AFM, leidraad Wwft en Sanctiewet, DNB Leidraad Wwft en Sw.