Reflectie vanuit de wetenschap
Hoe kan juridische dienstverlening beter aansluiten op de behoeften van rechtzoekenden die de weg naar de juridische professional niet weet te vinden? Deze vraag staat centraal tijdens het seminar ‘Doen of laten?’ dat de NOvA op 14 december samen met de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG), de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB), de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) en de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) organiseert.
Eén van de reflectanten is Quirine Eijkman. Zij is lector Toegang tot het Recht aan het Kenniscentrum Sociale Innovatie (KSI) van Hogeschool Utrecht en werkt ook als Ondervoorzitter bij het College voor de Rechten van de Mens. Een korte reflectie.
Quirine Eijkman: 'We overschatten mensen die in de problemen zitten'.
De rechtstaat heeft volgens Quirine Eijkman onderhoud nodig. “Er is de afgelopen jaren niet voldoende geïnvesteerd in de rechtstaat. Dat merk je. Er zijn genoeg rapporten geweest waaruit blijkt dat er onderhoud nodig was, maar bestuurlijk werd liever aandacht gegeven aan andere zaken, zoals veiligheid. Langzamerhand komt toegang tot het recht nu op de agenda.” In de Troonrede op Prinsjesdag is aangegeven dat het kabinet wil werken aan een betere toegang tot het recht. Daarom gaan de griffierechten voor burgers en het mkb omlaag. Volgens Eijkman een eerste stap in de goede richting. Maar ligt hier ook een taak voor beroepsgroepen en wat kunnen beroepsgroepen en beroepsbeoefenaren zelf doen? “De meeste van ons zijn normatief opgeleid. Maar hoe dingen in de wetboeken staan en hoe zaken in de praktijk uitpakken, willen nog weleens verschillen.”
Probleem centraal
Het vertrouwen in de rechtstaat wordt beïnvloed door het contact dat mensen hebben met juridische beroepen, zoals advocaten, notarissen, en gerechtsdeurwaarders. Eijkman: “Jullie zijn de vertegenwoordigers van de rechtstaat. Vraag jezelf altijd af wat de persoon bij jou aan tafel wil. Het sociale aspect is daarbij net zo belangrijk als het juridische. Is het nodig om te gaan procederen of is een telefoontje aan een schuldeiser of mediation misschien een oplossing? Als we kijken naar echtscheidingen zijn advocaten daar al heel goed mee bezig. Het probleem oplossen staat daarbij vaak centraal. Dat is beter dan het ‘toernooimodel’ van vroeger.”
Even binnenlopen
Laagdrempeligheid is bij toegang tot het recht belangrijk. Eijkman: “We overschatten mensen die in de problemen zitten. We gaan ervanuit dat ze dan nog weten wat ze moeten doen, maar dat weten ze vaak niet meteen zelf. Ondanks sociaal raadslieden, sociaal advocaten, Juridische Loketten of online rechtwijzers blijft er een groep die niet komt of die niet digitaal vaardig genoeg is.” Eijkman is erg gecharmeerd van initiatieven, zoals Huizen van het Recht en Samen Recht vinden in Zeeland. “Bij die laatste staat er een soort mobiele bus bij een winkelcentrum. Iedereen kan gewoon even binnenlopen tijdens het winkelen. En het werkt! Zoiets kun je landelijk niet voor elkaar krijgen. Weet elkaar als lokale professionals te vinden.”